لِسانُ العَاقِل وَراءَ قَلبهِ وَ قَلب الأَحمق وَراء لِسانِه
« زبان عاقل ، پشت قلب او قرار دارد ، و قلب احمق ، پشت زبان او جای گرفته است ( عاقل با اندیشه سخن می گوید و نادان بی فکر ) » .
(نهج البلاغه ، کلمات کوتاه ، شماره 39)
انسان عاقل ، وقتی بخواهد سخنی بر زبان آورد ، نخست به دل و اندیشه خود مراجعه می کند ،معنی آن سخن و نیکی یا بدی آن را با عقل و شعور خود می سنجد ، نتیجه ای را که ممکن است از آن حاصل شود حساب می کند ، و هنگامی که به درستی و خوبی سخن خود اطمینان یافت ، آن را بر زبان می آورد .
پس عاقل ، قلب و اندیشه خود را پیش از زبانش به کار می اندازد ، و زبانش را پشت سر عقل و شعور خود نگاه می دارد .
اما احمق ، برعکس رفتار می کند ، یعنی هر سخنی را که به زبانش آمد ، نسنجیده و بدون فکر و اندیشه بیان می کند ، و پس از آن که سخن او ، در دیگران تاثیر بد گذاشت ، تازه به فکر می افتد که آیا سخنش درست بوده یا نادرست . یعنی احمق ، نخست زبان خود را به کار می اندازد ، و نسنجیده حرف می زند ، و بعد از آن ، به قلب و عقل خود مراجعه می کند و درباره نیک و بد سخن خود و نتیجه و حاصل آن می اندیشد .
به همین دلیل است که خردمندان ، از قدیم گفته اند :
سخنی که درباره آن کاملاً فکر نکرده ای ، بر زبان میاور .
(پندهایی از نهج البلاغه ، ص 97)
آخرین نظرات